جوندگان پستاندارانی متعلق به Rodentia هستند. این حیوانات تقریباً در همه جای خشکیهای روی زمین به استثنای قسمتهایی از دو قطب زندگی می کنند. این راسته بزرگترین راسته پستانداران هستند که شامل 2500 گونه است.
در این حیوانات یک جفت دندان پیشین در هر فک قرار دارد که رشد دایمی داشته و خصلت جویدن اشیای سخت نیز به دلیل رشد دایمی دندانها و نیاز به سائیدن، کوتاه نگه داشتن و تیز نگه داشتن آنهاست.
بیولژی و رفتار جوندگان (موش ها )
یکی از صفات عمومی و مهم موش ها که در نحوه تغذیه و رفتار آنها تاثیر به سزایی دارد، رشد دایمی دندانهای پیشین آنها بوده که موجب افزایش طول دندانها می گردد ولی موش با جویدن مواد زاید و ساییدن آنها به یکدیگر دندانها را مرتباً ساییده و طول آنها را ثابت نگه می دارد و از طرفی باعث تیز نگه داشتن آنها می شود. بنابراین جویدن مواد سخت از ضروریات زندگی آنهاست و اگر جوند ه ای قادر به جویدن نباشد،دندانهای آنها رشد زیادی کرده،قدرت تغذیه را از دست داده و می میرند. مثلاً دندانهای یک موش Rat هفته ای 2.7 میلی متر رشد می کند.
همین نکته بالا باعث میشود موش ها دائماً در حال جویدن وسایل و مواد غذایی و آسفالت و سیم برق و …. باشند و خساراتی را به انسانها وارد می کنند.
جوندگان (موش ها ) اکثراً موجوداتی شب فعال با زندگی زیر زمینی هستند. موش ها از نظر رژیم غذایی با اینکه اکثراً گیاهخوارند ولی توانایی تغذیه از غذاهای مختلف را دارند، بدین شکل که از دانه، میوه و قسمتهای مختلف گیاهان، حشرات ، بی مهرگان کوچک دیگر، لاشه حیوانات بزرگ و حتی تحم پرندگان و پرندگان کوچک تغذیه می کنند. بیشتر جوندگان عادت به حفر لانه و سوراخ دارند .
مهم ترین موشهای اهلی ( موشهایی که در اماکن انسانی زندگی می کنند) شامل سه گونه زیر است.
1-موش خانگی یا Muse musculus
موشی است باریک و کوچک با چشمهای درشت و لاله گوش نسبتاً بزرگ و به وزن 10 تا 30 گرم. طول بدن 6 تا 12 سانتیمتر . طول دم برابر طول سر و بدن که از موهای ریز پوشیده شده، رنگ خاکستری و در سطح پشتی مایل به قهوه ای است دارای زیر گونه های متعدد بوده و انواع کاملاً وحشی و کاملاً اهلی از این نوع به شکل کلونی های بزرگ دیده می شوند. انواع اهلی معمولاً لانه حفر نکرده و از شکافها و مخفیگاه های درون منازل و انبارها استفاده و از مواد غذایی مختلفی تغذیه می کنند.
موش خانگی ترجیحاً گیاهخوار بوده و از دانه میوه ها و سبزی ها و … استفاده می کند .
مبارزه با این موش ها راحت تر از بقیه موش ها است و گرفتن موش خانگی به راحتی با تله های چسبی کتابی امکان پذیر است. هر چقدر موش کوچکتر باشد (وزن موش کمتر باشد) مبارزه با آن راحت تر است. موش ها بزرگتر مانند موش های قهوه ای که در زیر توضیح داده شده است به علت بزرگتر بودن و باهوش بودن بسیار سخت تر هست و معمولا با تله موش نمی توان آنها را به دام انداخت.
2- Rattus norvegicus معروف به موش بندری، موش قهوه ای ، موش کشتی و موش انباری است . وزن بدن 200 تا 400 گرم و طول بدن 22 تا 26 سانتی متر است. این موش بومی ایران نبوده و احتمالاً توسط کشتیها به ایران وارد شده است. در حال حاضر در سواحل شمالی و جنوبی کشور و انبارها و کانالهای سطح تهران دیده می شود. این جونده عادت به نوشیدن آب و زندگی در نزدیکی آب دارد و شناگر خوبی است. در شرایط مساعد کلنی های بزرگ حاوی چند صد عدد تولید می کنند . علاقه زیاد به کندن لانه به خصوص در کناره های مسیر آب و زیر پوشش های مطمئن مثل قطعات بتون،سنگ ، زیر کف و دیوار اتاقها دارد. موش های سطح تهران معمولا از این نوع هستند .
سم پاشی موش با سموم شیمیایی ممکن است به صورت جامد ، پودر و یا مایع باشند . سموم به دو گروه حاد و تک دوز مثل فسفر دوزنگ و مزمن یا آنتی کواگولانت مثل وارفارین و راکومین تقسیم می شوند. طعمه مسموم باید از غذاهای مورد علاقه موش تهیه شده تا موش از آنها تغذیه نماید .
پودر های سمی را نیز در مسیر رفت و آمد موشها می پاشند و موشها هم از طریق تماس و هم از طریق لیسیدین خود سم را دریافت می کنند .
سموم مایع نیز در مناطق کم آب و گرم و خشک تاثیر خوبی دارد. و در انبارهای مواد غذایی بر طعمه مسموم ارجحیت دارد.از سموم دور کننده مثل تیرام و سیکلو هگزامید نیز در ساخت بسته بندی و کارتن مواد غذایی ، انباری و روکش سیمهای برق و تلفن استفاده می شود.
سموم گازی نیز مثل سیانور، متیل بروماید و کلرو پیکرین بیشتر برای سمپاشی موشهای صحرایی که دارای سوراخهای متعدد و عمیق هستند استفاده می شود.
انواع سم موش کش به لحاظ مدت اثر :
1- سموم حاد یا تک دوزه
2- سموم ضد انعقادی یا گوارشی
طعمه های موش کش حاد : مخصوص محل های کشاورزی یا محل هایی که انسان تردد ندارد .
سمومی حاد که در زیر بیان می شود صرفاً جهت اطلاع و آگاهی مخاطب می باشد و استفاده از آن در اماکن انسانی ممنوع می باشد.
طعمه گندم مسموم :100 كيلوگرم گندم و 2 ليتر روغن پارافين و 10 كيلو فسفوردوزنگ
طعمه با مغز گردو :10 كيلوگرم مغز گردو و 200 گرم روغن پارافين،و5/0كيلو فسفودوزنگ
طعمه سبز:100 كيلوگرم،فسفوردوزنگ مخلوط با خاكستر يا پودر تالك حدود 10 كيلوگرم طعمه سيب زميني يا هويج
طعمه با يونجة خشك
انواع موش کش به لحاظ سمیت :
1-موش کش هایی که نیاز به مراقبت معمولی دارند:
الف:عنصل قرمز(Red squill) ب:فوربروماید ج:فسفید روی
2-موش کش هایی که بیشترین احتیاط را لازم دارند:
الف:فلوئورواستات سدیم ب:فلوئورواستامید ج:استرکنین
3-موش کش هایی که بیشترین خطر را دارند:
الف:تری اکسید آرسنیک ب:فسفر ج:گوفاسید
سم های چند مقداره (ضد انعقادی یا مزمن ) : وارفارین-دیناسینون-کومافوریل-پنیدون-برودیفاکوم-برومادیالون
گازهایی که برای کشتن موش ها استفاده می شود: (ویژه گمرک و ورودی کشور)
الف- سیانید کلسیم ب- دی سولفید کربن ج-متیل بروماید